HPV

Καρκίνος Στοματοφάρυγγα: Ο σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός που αυξάνει τον κίνδυνο – Ποιοι είναι πιο ευάλωτοι

Πηγή: ygeiamou.gr

Τη σχέση ανάμεσα στον ιό HPV και την εμφάνιση καρκίνου του στοματοφάρυγγα δείχνει μελέτη που πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στη χώρα μας και στην οποία συμμετείχαν 8 ελληνικά νοσοκομεία. Σύμφωνα με τη μελέτη, η μέση ηλικία των ασθενών που διαγνώστηκαν με καρκίνο στοματοφάρυγγα ήταν τα 60 έτη και οι περισσότεροι ήταν πρώην και νυν καπνιστές

Ο ιός HPV (Human PapillomaVirus) είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Υπολογίζεται ότι η συντριπτική πλειονότητα (85-90%) των σεξουαλικά ενεργών ατόμων θα μολυνθούν από τον ιό κάποια περίοδο της ζωής τους.

Ο HPV αποτελείται από μια μεγάλη οικογένεια στελεχών που προσβάλλουν το επιθήλιο και τις βλεννώδεις μεμβράνες του ανώτερου γαστρεντερικού σωλήνα, του αναπνευστικού συστήματος ή της πρωκτογεννητικής περιοχής, προκαλώντας είτε καλοήθεις βλάβες όπως τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων ή τα θηλώματα του λάρυγγα, είτε καρκίνο.

Οι υψηλού κινδύνου υπότυποι του ιού συνδέονται με υψηλό δυναμικό ογκογένεσης και προκαλούν ανάπτυξη προκαρκινικών βλαβών και περιλαμβάνουν τους υπότυπους 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56,58 και 59. Η ιδιότητα του HPV ως ογκογόνου ιού περιγράφηκε το 1983, όταν ο Harald Zur Hausen ανακάλυψε ότι ιός μπορεί να προκαλέσει καρκίνο τραχήλου της μήτρας, ανακάλυψη για την οποία ο Zur Hausen έλαβε το βραβείο nobel της φυσιολογίας το 2008. Ο ιός HPV συνήθως εκριζώνεται από το ανοσοποιητικό σύστημα αλλά ένα μικρό ποσοστό των ατόμων που έχουν μολυνθεί από στελέχη HPV υψηλού κινδύνου θα αναπτύξουν εμμένουσα λοίμωξη που μπορεί να εξελιχθεί σε καρκίνο.

Όσον αφορά στον καρκίνο τραχήλου μήτρας, θεωρείται ότι μόνο 3-5% των λοιμώξεων εξελίσσονται σε προκαρκινικές βλάβες. Στις Ηνωμένες Πολιτείες ο HPV συνδέεται αιτιολογικά με το 100% των περιπτώσεων καρκίνου τραχήλου της μήτρας, 80% καρκίνου στοματοφάρυγγα, 50% καρκίνου κόλπου, 50% καρκίνου αιδοίου, 50% καρκίνου πέους και 80% των περιπτώσεων καρκίνου πρωκτού. Ο HPV σχετιζόμενος καρκίνος συνήθως αναπτύσσεται δεκαετίες μετά την αρχική λοίμωξη. Έτσι και στον τράχηλο της μήτρας, η καρκινογένεση από ιό HPV εξελίσσεται από προκαρκινικές βλάβες σε καρκίνο συνήθως πολλά χρόνια μετά την αρχική λοίμωξη.

Η επίπτωση του καρκίνου τραχήλου της μήτρας έχει μειωθεί σημαντικά σε χώρες στις οποίες παρουσιάζεται συμμόρφωση του πληθυσμού με τον προσυμπτωματικό έλεγχο (test PAP). Επίσης, σε πληθυσμούς με σημαντική συμμόρφωση με τον εμβολιασμό κατά του ιού HPV όπως η Αυστραλία το 2011 αναφέρθηκε μηδενική επίπτωση των κονδυλωμάτων σε γυναίκες κάτω των 21 ετών που είχαν εμβολιαστεί ενώ δεν μειώθηκε η επίπτωση σε ανεμβολίαστους ετεροφυλόφιλους άνδρες άνω των 30 ετών που δεν είχαν εμβολιαστεί.

Το 2021 διαγνώσθηκαν περίπου 604.000 νέα περιστατικά καρκίνου τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως, ενώ υπήρξαν 341.000 θάνατοι ενώ για τον καρκίνο στοματοφάρυγγα, διαγνώσθηκαν περίπου 100.000 περιπτώσεις στον κόσμο.

Προηγούμενες μελέτες έχουν αναφέρει ότι το αποδιδόμενο ποσοστό του HPV-θετικού (HPV+) στοματοφαρυγγικού καρκίνου είναι χαμηλό στο νότο σε σύγκριση με τις χώρες της Βόρειας Ευρώπης (~9–24% έναντι ~50%). Στην Ευρώπη απουσιάζουν αξιόπιστα επιδημιολογικά δεδομένα για τη διερεύνηση της συσχέτισης του HPV με τον καρκίνο στοματοφάρυγγα.

H μελέτη ORPHEAS αξιολόγησε την επίπτωση των HPV+ καρκίνων στοματοφάρυγγα στην Ελλάδα την περίοδο από το πρώτο τρίμηνο του 2017 έως το τρίτο τρίμηνο του 2022. Στη μελέτη εντάχθηκαν 150 ασθενείς με καρκίνο στοματοφάρυγγα και ο όγκος τους αξιολογήθηκε για την παρουσία του γονιδιώματος του ιού και την έκφραση της πρωτεΐνης p16. Στο ευρωπαϊκό συνέδριο για τον HPV (HPV Eurogin) που πραγματοποιήθηκε το Φεβρουάριο του 2023 στο Bilbao της Ισπανίας παρουσιάστηκε η ανάλυση 74 περιστατικών.

Η ανάλυση έδειξε ότι οι περισσότεροι ασθενείς ήταν άνδρες (57, 77,0%). Η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση του καρκίνου στοματοφάρυγγα ήταν 59,3 έτη. Από αυτούς, οι 25 (33,8%) και οι 26 (35,1%) ασθενείς ήταν πρώην και νυν καπνιστές, αντίστοιχα. Οι πιο συχνές ανατομικές εντοπίσεις του όγκου ήταν οι αμυγδαλές (39 pts, 52,7%) και η βάση της γλώσσας (22 pts, 29,7%). Το διάμεσο μέγεθος του όγκου ήταν 3,0 cm.

Από τους ασθενείς με καταγεγραμμένη σταδιοποίηση όγκου σύμφωνα με το σύστημα σταδιοποίησης TNM (8th Edition}, 26,2%, 23,0%, 19,7% και 31,1% ήταν σταδίου I, II, III και IV, αντίστοιχα. Μεταξύ των ασθενών με διαθέσιμη θετικότητα για HPV (69 pts), το ποσοστό των HPV+ καρκίνων (συνδυασμένη θετικότητα DNA/p16) ήταν 59,4%. Ο HPV υπότυπος 16 ανιχνεύθηκε στο 95,1% των δειγμάτων HPV+ καρκίνου στοματοφάρυγγα. Οι HPV+ ασθενείς σε σύγκριση με τους HPV ήταν νεότεροι (διάμεση ηλικία 57,0 και 65,0 έτη, αντίστοιχα, p=0,116), λιγότερο συχνά καπνιστές (7,7% και 35,1%, αντίστοιχα, p=0,021) και πιο συχνά είχαν όγκο στις αμυγδαλές ( 68,3% και 32,1%, αντίστοιχα, p=0,003).

Συμπερασματικά, αυτή η ενδιάμεση ανάλυση της μελέτης ORPHEAS έδειξε υψηλή επίπτωση HPV+ καρκίνων στοματοφάρυγγα στην Ελλάδα (~60,0%), με τον υπότυπο HPV 16 να είναι ο πιο συχνός. Η μελέτη έγινε με την υποστήριξη της φαρμακευτικής εταιρείας Merck (MSD).

Στη μελέτη συμμετείχαν 8 ελληνικά νοσοκομεία (Β Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική του Νοσοκομείου «Αττικόν», Κλινικη ΩΡΛ του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Αθηνών, Κλινική ΩΡΛ Νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ Θεσσαλονίκης, Κλινική ΩΡΛ Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων, η Ογκολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Κρήτης, η Βιοκλινική Θεσσαλονίκης, η Πανεπιστημιακή ΩΡΛ Κλινική της Πάτρας και η Γ Ογκολογική Κλινική του Metropolitan General Αθηνών. Η αξιολόγηση της θετικότητας για HPV έγινε στο Παθολογοανατομικό Πανεπιστημιακό Εργαστήριο του Αττικόν με Διευθυντή τον Καθηγητή Ιωάννη Παναγιωτίδη.

Η κύρια ερευνήτρια της μελέτης ήταν η Καθηγήτρια Παθολογίας Ογκολογίας ΕΚΠΑ και Διευθύντρια της Β Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής Αμάντα Ψυρρή με συνερευνητές τους Ευθύμιο Κυροδήμο (Αν. Καθηγητή ΩΡΛ Νοσοκομείο Ιπποκράτειο ΕΚΠΑ), Ιωάννη Κωνσταντινίδη (Καθηγητής ΩΡΛ Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), Γεώργιο Ψυχογιό (Καθηγητή ΩΡΛ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Σοφία Αγγελάκη (Καθηγήτρια Παθολογίας Ογκολογίας Πανεπιστημίου Κρήτης), Δανιηλίδης Βασίλειος (Καθηγητής ΩΡΛ Πανεπιστημίου Πατρών), Μπουκοβίνας Ιωάννης (Επιστημονικός Υπεύθυνος του Ογκολογικού Τμήματος Βιοκλινικής Θεσσαλονίκης και τέως Πρόεδρος της Εταιρείας Παθολόγων Ογκολόγων Ελλάδας, η Κυριακή Πλοιαρχοπούλου (Διευθύντρια Γ Ογκολογικής Κλινικής Metropolitan General) και οι Άρης Σπάθης (Ακαδημαϊκός Υπότροφος στο Β Παθολογοανατομικό Εργαστήριο νοσοκομείο Αττικόν) και Ιωάννης Παναγιωτίδης (Καθηγητής Παθολογικής Ανατομικής ΕΚΠΑ και Διευθυντής Β Παθολογοανατομικό Εργαστήριο νοσοκομείου Αττικόν).

Δεδομένου ότι ένας σημαντικός αριθμός περιστατικών καρκίνου στοματοφάρυγγα στην Ελλάδα μπορούν να αποφευχθούν, εφόσον σχετίζονται αιτιολογικά με τον HPV16 ο οποίος καλύπτεται από το εμβόλιο κατά του HPV, υπογραμμίζεται η σημασία του εμβολιασμού. Πριν από λίγο καιρό, η συνταγογράφηση του προτεινόμενου 9δύναμου εμβολίου έγινε πλέον εφικτή μέσω ΗΔΙΚΑ για τους επαγγελματίες υγείας, ενώ παράλληλα δόθηκε η δυνατότητα για πρώτη φορά στα αγόρια να αποκτήσουν πρόσβαση στο εμβόλιο με πλήρη αποζημίωση. Η σύσταση είναι ο εμβολιασμός να πραγματοποιείται στο «ηλικιακό παράθυρο» από 9 έως 11 ετών.

Έτσι, η Ελλάδα ανήκει πια στις 28 χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του ΠΟΥ που αποζημιώνουν και τον εμβολιασμό των αγοριών, από τις συνολικά 47 που αποζημιώνουν τον εμβολιασμό για τον HPV.

Σημειωτέων, ότι η διενέργεια εμβολίου δεν αντικαθιστά το δευτερογενή προληπτικό έλεγχο για τον καρκίνο τραχήλου μήτρας και οι γυναίκες δεν πρέπει να παραλείπουν την εξέταση Τεστ Παπανικολάου/HPV τεστ. Επίσης, ο εμβολιασμός δεν καθιστά μη αναγκαία τη χρήση προφυλακτικού για την πρόληψη άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων καθώς και υποτύπων του ιού που δεν καλύπτονται από το εμβόλιο.

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Γυναίκες στην Ογκολογία & Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας: Ενημερωτική Δράση στη Σχολή Χιλλ για το εμβόλιο HPV

Τη Δευτέρα 13 Μαρτίου 2023 οι Γυναίκες στην Ογκολογία και η Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (Ε.Ο.Π.Ε.) πραγματοποιήσαμε ενημερωτική συνάντηση για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού έναντι των HPV σχετιζόμενων καρκίνων στη Σχολή Χιλλ. Η ευαισθητοποίηση του Συλλόγου Γονέων Σχολής Χιλλ για την προστασία παιδιών και εφήβων οδήγησε σε ένα γόνιμο κάλεσμα για τη διοργάνωση μιας υβριδικής συνάντησης επιστημόνων και γονέων για μια κρίσιμη ενημέρωση και απάντηση σε ερωτήματα και προβληματισμούς.

Η Δρ. Ελένη Γαλάνη, Παθολόγος -Ογκολόγος, Μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής των W4O Hellas επισήμανε ότι ο καρκίνος αποτελεί ένα μείζον πρόβλημα υγείας της εποχής μας και για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να καλλιεργήσουμε μια κουλτούρα πρόληψης κατά του καρκίνου. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το 50 % των καρκίνων θα μπορούσε να προληφθεί! Η αποφυγή του καπνίσματος η σωστή διατροφή, η αυξημένη σωματική δραστηριότητα και η καταπολέμηση της παχυσαρκίας αποτελούν σημαντική ασπίδα προστασίας απέναντι στον καρκίνο. Επίσης, ο προσυμπτωματικός έλεγχος με μαστογραφία, κολονοσκόπηση, τεστ Παπανικολάου και HPV DNA test αποδεδειγμένα μειώνουν τη θνητότητα από τους αντίστοιχους καρκίνους. Επιπλέον, ο εμβολιασμός κατά του ιού HPV καθιστά τους ΗPV συσχετιζόμενους καρκίνους εν δυνάμει στο παρελθόν.

Μια από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ιατρικής επιστήμης η οποία τιμήθηκε και με το βραβείο Nobel τη δεκαετία του 1990, είναι ότι ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας οφείλεται στους HPV ιούς. Αξίζει να τονιστεί ότι οι ιοί των ανθρωπίνων θηλωμάτων δεν προκαλούν μόνο τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, όπως συχνά αναφέρεται, αλλά σε αυτούς οφείλεται και ένα σημαντικό ποσοστό των καρκίνων του πρωκτού, του πέους, του κόλπου του αιδοίου αλλά και του καρκίνου της περιοχής της κεφαλής του τραχήλου. Συνακόλουθα, ο εμβολιασμός έναντι των HPVσχετιζόμενων καρκίνων αφορά και τα κορίτσια και τα αγόρια.

Υπογραμμίστηκε επίσης, η αναγκαιότητα ο εμβολιασμός να γίνεται νωρίς στα παιδιά, πριν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής τους, καθώς οι ιοί HPV είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενοι, και αυτό αφορά οποιαδήποτε επαφή ακόμα και αν δεν υπάρχει ολοκληρωμένη σεξουαλική πράξη. Οι έρευνες και τα στατιστικά καταδεικνύουν ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των μολύνσεων με τον ιό συμβαίνει νωρίς, με την έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Σχεδόν όλοι μας κατά τη διάρκεια της ζωής μας θα εκτεθούμε σε κάποιον ιό HPV, οι περισσότεροι δε θα νοσήσουμε ποτέ από τον ιό, μπορεί όμως να είμαστε φορείς του ιού και να τον μεταδίδουμε. Η μόλυνση συνήθως γίνεται νωρίς στη ζωή του ανθρώπου, αλλά η νόσηση μπορεί να εκδηλωθεί πολλές δεκαετίες αργότερα. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου είναι μεγαλύτερη όταν γίνει πριν από την έκθεση στον ιό.

Με αφορμή την ομιλία για το εμβόλιο κατά του HPV ιού, αναφέρθηκε ότι στις οδηγίες για το screening του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σήμερα, εκτός από το τεστ Pap, συνιστάτε επιπλέων και η εφαρμογή του HPV DNA Test.

Την ιδιαίτερα θετική συγκυρία και σε επίπεδο πολιτειακό έθιξε ο Δρ. Μιχάλης Νικολάου, Ογκολόγος – Παθολόγος, μέλος του Δ.Σ. της ΕΟΠΕ. Και αυτό γιατί το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων έναντι του HPVαφορά πλέον και κορίτσια και αγόρια και είναι δωρεάν έως τα 18 έτη.

Όσο και να ακούγεται υπερβολική η μικρότερη ηλικία σύστασης εμβολιασμού, εντούτοις, αυτή αφορά τον πρώτο και βασικό πυλώνα της ιατρικής: την πρόληψη που μάς επιτρέπει να μεγαλώνουμε υγιή παιδιά και ενήλικες στο μέλλον. Η πιθανή νόσηση σε μικρή ηλικία μπορεί να μην εκδηλώνεται αμέσως, αλλά δημιουργεί χρόνιες φλεγμονές, προκαρκινικές καταστάσεις και ως εξελικτική διαδικασία μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες καταστάσεις μελλοντικά. Και αυτή είναι μια συνθήκη που πρέπει να μάς κάνει να εμπιστευθούμε την επιστήμη και την τεχνολογία των εμβολίων. Γιατί, όπως τόνισε ο Δρ. Νικολάου, τα αποτελέσματα του εμβολιασμού στα παιδιά μας σήμερα, αφορούν στην υγεία τους μακροπρόθεσμα και όχι άμεσα.

Ο Δρ. Νικολάου διέλυσε και τους μύθους και τις προκαταλήψεις έναντι των εμβολίων σταχυολογώντας έρευνες και στατιστικές που συνηγορούν στην ασφάλεια και αποτελεσματικότητα των εμβολίων που έχουν δοκιμαστεί παγκοσμίως. Αναφερόμενος στο φόβο πολλών γονέων ότι ο εμβολιασμός μπορεί να παροτρύνει τους νέους σε πρώιμες σεξουαλικές επαφές, τόνισε ότι η λύση είναι η κουλτούρα πρόληψης και η προαγωγή υγείας και η σωστή ενημέρωση. Η ενημέρωση, εξάλλου, απαλείφει λαθεμένες αντιλήψεις και προκαταλήψεις, όπως π.χ. η επίδραση του εμβολίου στην τεκνοποίηση. Για αυτό και κομβικός είναι ο ρόλος των παιδιάτρων που οφείλουν να ενημερώνουν και να παροτρύνουν τους γονείς για τον εμβολιασμό που μπορεί μάλιστα να γίνει στην ίδια επίσκεψη με άλλα εμβόλια που έχουν καταστήσει παρελθόν αλλοτινές σοβαρές νόσους. Μάλιστα το εμβόλιο HPV δεν έχει παρενέργειες, παρά μόνο πιθανό οίδημα στο σημείο έγχυσης ή την αντίδραση φόβου του παιδιού στη βελόνα που αφορά όλα τα εμβόλια.

Οι ερωτήσεις που τέθηκαν από τους γονείς μαρτυρούν τη ζωτική ανάγκη σύνδεσης των επιστημόνων με το κοινό, καθώς ακόμα και στην εποχή της ψηφιακής πληροφορίας και της τεχνητής νοημοσύνης, η ανάγκη της τεκμηριωμένης ενημέρωσης παραμένει επίκαιρη και αναγκαία.

Έτσι στους γονείς απαντήθηκαν ερωτήματα, όπως το ότι υπάρχει νόημα μέχρι και τα 45 να κάνει κανείς το εμβόλιο προφυλάσσοντας τον εαυτό του από τύπους HPV. Ο Δρ. Νικολάου τόνισε εκ νέου ότι μέχρι την ηλικία των 18 ετών το εμβόλιο χορηγείται από την πολιτεία δωρεάν και μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτή την κάλυψη. Η Δρ. Γαλάνη τόνισε ότι δεν πρέπει ένας εμβολιασμός να δημιουργεί ψευδή ασφάλεια, αλλά να λογίζεται ως ένα ακόμα όπλο στη φαρέτρα μας για προστασία μας.

Από κοινού οι γιατροί τόνισαν ότι η πρόληψη είναι προμετωπίδα κάθε δράσης, και για αυτό επαναλαμβάνεται η ανάγκη να προσεγγίσουμε παιδιά και νέους για όλα τα θέματα που αφορούν την προαγωγή υγείας (κάπνισμα, διατροφή, υγιεινός τρόπος ζωής).

Ευχαριστούμε το Σύλλογο Γονέων Χιλλ για την ευκαιρία να προσεγγίσουμε τους γονείς για την υγεία των παιδιών μας.

Οδηγίες για το εμβόλιο ιού ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) (Μικρότερη ηλικία χορήγησης: 9 έτη) από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών – Εφήβων.

Η μέγιστη προστασία επιτυγχάνεται εφόσον ο εμβολιασμός ολοκληρωθεί πριν την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας. Στη χώρα μας διατίθεται το εννεαδύναμο (HPV9) εμβόλιο HPV.

⎯ Ο εμβολιασμός HPV συστήνεται για αγόρια και κορίτσια στην ηλικία 9–11 ετών. Σε περίπτωση που ο εμβολιασμός δεν γίνει στη συνιστώμενη ηλικία, μπορεί να γίνει αναπλήρωση έως την ηλικία των 18 ετών. Επισημαίνεται ότι το εμβόλιο HPV αποζημιώνεται πλήρως σε αγόρια και κορίτσια ηλικίας 15-18 ετών.

Σχήμα εμβολιασμού με HPV (HPV9) ανάλογα με την ηλικία έναρξης του εμβολιασμού:

• Έναρξη εμβολιασμού <15 ετών: 2 δόσεις με μεσοδιάστημα 6 μηνών (σχήμα 0, 6). Σε περίπτωση που οι 2 δόσεις γίνουν με μεσοδιάστημα μικρότερο από 5 μηνών απαιτείται και 3η δόση τουλάχιστον 3 μήνες μετά.
• Έναρξη εμβολιασμού ≥15 ετών: 3 δόσεις (σχήμα 0, 1–2, 6 μήνες).
⎯ Σε ειδικές περιπτώσεις αυξημένου κινδύνου συνιστάται εμβολιασμός έναντι του HPV σε άτομα ηλικίας 9–26 ετών σε σχήμα 3 δόσεων (0, 1–2, 6 μήνες)

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Ο Καρκίνος Τραχήλου της Μήτρας μπορεί να εξαλειφθεί

«Καμία γυναίκα δεν πρέπει να χάσει τη ζωή της από καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Διαθέτουμε τα τεχνικά και ιατρικά μέσα, τις πολιτικές και τους τρόπους για την εξάλειψή του… Αυτό πρέπει να συμβεί κατά τη διάρκεια της ζωής των σημερινών νεαρών κοριτσιών». Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ