Ο Σεπτέμβριος είναι μήνας αφιερωμένος στην ενημέρωση για τους γυναικολογικούς καρκίνους και η 20η Σεπτεμβρίου ημέρα ευαισθητοποίησης για τον Γυναικολογικό Καρκίνο. Στόχος είναι να φτάσει σε όσες περισσότερες γυναίκες γίνεται το μήνυμα ότι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση μπορεί να σώσει τη δική τους ζωή και τη ζωή των αγαπημένων τους γυναικών, των φίλων, των μανάδων, των κοριτσιών τους.
Όταν μιλάμε για «γυναικολογικό καρκίνο» εννοούμε τις κακοήθειες του γυναικείου γεννητικού συστήματος, δηλαδή τον καρκίνο του ενδομητρίου, του τραχήλου της μήτρας, των ωοθηκών, του κόλπου και του αιδοίου.
Καρκίνος Ενδομητρίου (Καρκίνος Μήτρας)
Το ενδομήτριο είναι ιστός που καλύπτει το εσωτερικό της μήτρας. Ο καρκίνος του ενδομητρίου είναι η πιο συνήθης κακοήθεια από τους γυναικολογικούς καρκίνους αλλά, γενικά, έχει θετική εξέλιξη, καθώς έχει συμπτώματα στο αρχικό στάδιο, τα οποία και ανησυχούν τις γυναίκες που απευθύνονται στον γυναικολόγο τους. Εκδηλώνεται κυρίως σε γυναίκες άνω των 50 ετών, μετά την εμμηνόπαυση.
Συμπτώματα καρκίνου του ενδομητρίου
Από τα πρώτα στάδια, ο καρκίνος του ενδομητρίου εκδηλώνεται με μη φυσιολογική κολπική αιμόρροια κυρίως στις γυναίκες που βρίσκονται σε εμμηνόπαυση. Πιο νέες γυναίκες, που έχουν έμμηνο ρήση, θα πρέπει να επισκεφτούν τον γυναικολόγο τους εάν έχουν αυξημένη ποσότητα αίματος στην περίοδο, μεγαλύτερη διάρκεια της περιόδου, κολπική αιμόρροια μεταξύ των περιόδων, ύποπτα υγρά -κυρίως καφέ χρώματος- στην ευαίσθητη περιοχή ή/και δύσοσμα υγρά.
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του ενδομητρίου
Εκτός από την ηλικία, από τους βασικούς επιβαρυντικούς παράγοντες είναι η έκθεση του οργανισμού σε οιστρογόνα και η κληρονομικότητα (θετικό οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο ενδομητρίου, παχέος εντέρου ή ωοθηκών). Επίσης, ο καρκίνος του ενδομητρίου εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες που έχουν πρόβλημα υπέρτασης, διαβήτη ή αντιμετωπίζουν καρδιολογικά προβλήματα, ενώ σύμφωνα με νεότερες έρευνες η παχυσαρκία παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση καρκίνου του ενδομητρίου. Οι νέες οδηγίες συνιστούν διατήρηση ενός υγιούς βάρους και σωματική δραστηριότητα.
Καρκίνος Τραχήλου της Μήτρας
Ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας είναι ο μόνος γυναικολογικός καρκίνος που μπορεί να προληφθεί με τακτικό έλεγχο και προληπτικό εμβολιασμό. Παρόλα αυτά, είναι από τους συχνότερους καρκίνους και η 2η αιτία θανάτου από καρκίνο στις γυναίκες, παγκοσμίως. Αν και η πιο συχνή ηλικία για την εμφάνιση της νόσου είναι γύρω στα 50 έτη, τα τελευταία χρόνια ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας εμφανίζεται σε όλο και πιο νεαρές ηλικίες. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις τελευταίες καταγραφές, εκτιμάται ότι περίπου 250 γυναίκες χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους από καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Τα συμπτώματα στα πρώτα στάδια του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Με δεδομένο όμως ότι η ιατρική κοινότητα διαθέτει πλέον τα όπλα για την εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας, είναι τραγικό ότι 250 Ελληνίδες θα χάσουν τη ζωή τους, μέσα στους επόμενους 12 μήνες, από αυτό τον καρκίνο.
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο τραχήλου της μήτρας
Είναι πλέον γνωστό ότι για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας ευθύνεται η μόλυνση από συγκεκριμένους τύπους -υψηλού κινδύνου- του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (Human Papilloma Virus – HPV).
Πρόληψη για καρκίνο τραχήλου της μήτρας
Το εμβόλιο κατά του ιού HPV, αποτελεί το μοναδικό μέσο πρωτογενούς πρόληψης για τον καρκίνο τραχήλου της μήτρας. Επίσης, οι τύποι υψηλού κινδύνου του HPV είναι γνωστοί και υπάρχουν ειδικά τεστ (HPV-test) που τους εντοπίζουν πολύ νωρίς, πριν καν δημιουργηθούν προκαρκινικές αλλοιώσεις και καρκίνος. Με αυτά τα νέα όπλα, που ήρθαν να ενισχύσουν το τεστ Παπανικολάου, οι επιστήμονες δηλώνουν εμφατικά ότι ο καρκίνος τραχήλου της μήτρας μπορεί να εξαλειφθεί. Για την πρόληψη του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, οι επιστήμονες επίσης συνιστούν αποφυγή του καπνίσματος, χρήση προφυλακτικού κατά τη σεξουαλική πράξη και περιορισμό του αριθμού των σεξουαλικών συντρόφων.
Καρκίνος Ωοθηκών
Ο καρκίνος των ωοθηκών είναι ένας κακοήθης όγκος που προσβάλλει τη μία ή και τις δύο ωοθήκες. Υπάρχουν δύο τύποι καρκίνου ωοθηκών:
- Επιθηλιακός καρκίνος των ωοθηκών – είναι ο πιο συχνός – οφείλεται στη μη φυσιολογική ανάπτυξη και αναπαραγωγή των επιθηλιακών κυττάρων στην επιφάνεια της ωοθήκης
- Μη επιθηλιακός καρκίνος των ωοθηκών – μπορεί να αναπτυχθεί από τα γεννητικά αναπαραγωγικά κύτταρα ή από τα στρωματικά κύτταρα του συνδετικού ιστού, γύρω από την ωοθήκη
Πρόκειται για τον 7ο πιο συχνό καρκίνο στις γυναίκες παγκοσμίως και την 6η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη. Ο καρκίνος των ωοθηκών έχει τη μεγαλύτερη θνησιμότητα από όλους τους γυναικολογικούς καρκίνους παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι 900 γυναίκες θα εμφανίσουν καρκίνο στις ωοθήκες, κάθε χρόνο. Η κυριότερη αιτία για την υψηλή θνητότητα της νόσου είναι η καθυστερημένη διάγνωση της.
Συμπτώματα καρκίνου των ωοθηκών
Σε αρχικό στάδιο της νόσου, τα συμπτώματα είναι δύσκολο να γίνουν αντιληπτά από τις ασθενείς, γεγονός που καθυστερεί τη διάγνωση. Πολύ μεγάλο ποσοστό των περιστατικών, πάνω από το 70%, διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο της νόσου. Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι:
- αίσθημα βάρους και πληρότητας στην κοιλιά
- αύξηση του μεγέθους της κοιλιάς λόγω εμφάνισης ασκίτη (υγρό στην κοιλιακή χώρα)
- πόνος στην κοιλιά ή στην περιοχή της πυέλου
- διαταραχές της εντερικής λειτουργίας (δυσκοιλιότητα ή διάρροια)
- ενοχλήσεις κατά την ούρηση, ανάγκη για συχνή ούρηση
- κολπική αιμόρροια και κόπωση
- πόνος κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης
Γυναίκες που έχουν αυτά τα συμπτώματα σχεδόν καθημερινά, για περισσότερο από λίγες εβδομάδες, θα πρέπει να επισκεφτούν τον γυναικολόγο τους.
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο ωοθηκών
Οι πιο γνωστοί προδιαθεσικοί παράγοντες για καρκίνο ωοθηκών είναι, εκτός από την ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό και η κληρονομικότητα, ενώ μεγαλύτερο κίνδυνο έχουν γυναίκες που είχαν στο παρελθόν καρκίνο μαστού. Η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου των ωοθηκών στη διάρκεια της ζωής μιας γυναίκας υπολογίζεται στο 1%, όμως σε γυναίκες φορείς της μετάλλαξης στο γονίδιο BRCA1 η αντίστοιχη πιθανότητα ανέρχεται στο 40% και σε φορείς της μετάλλαξης στο BRCA2, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου των ωοθηκών φτάνει το 15%.
Τι είναι τα γονίδια BRCA1 και BRCA2
Γονίδια BRCA1 και BRCA2 έχει ο καθένας μας. Τα γονίδια αυτά παράγουν πρωτεΐνες που έχουν στόχο την επιδιόρθωση βλαβών που προκαλούνται στο γενετικό υλικό, δηλαδή στο DNA. Με αυτό τον τρόπο, εμποδίζουν την ανάπτυξη καρκίνου. Όταν τα γονίδια BRCA1 ή BRCA2 φέρουν κάποια παθογόνο μετάλλαξη, αυξάνεται ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου σε διάφορα όργανα, με κυριότερα τον μαστό και την ωοθήκη. Οι μεταλλάξεις στα BRCA1 και BRCA2 μπορούν να περάσουν στους απογόνους τόσο από τη μητέρα, όσο και από τον πατέρα. Εάν η οικογένειά σας έχει ιστορικό καρκίνου των ωοθηκών, μιλήστε με το γιατρό σας σχετικά με τη γενετική συμβουλευτική.
Καρκίνος του Κόλπου
Αν και ο καρκίνος του κόλπου δε θεωρείται μία από τις πιο συχνές μορφές γυναικολογικού καρκίνου, συχνά δε διαγιγνώσκεται άμεσα, επειδή στα πρώιμα στάδια μπορεί να μην εμφανίσει συμπτώματα.
Συμπτώματα καρκίνου του κόλπου
- Ασυνήθιστη κολπική αιμορραγία
- Πόνος
- Προβλήματα στην ούρηση ή κινήσεις του εντέρου
- Υδαρείς κολπικές εκκρίσεις
- Μάζα ή εξόγκωμα
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του κόλπου
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης καρκίνου του κόλπου. Επίσης, η ηλικία είναι παράγοντας που συμβάλει στην εμφάνιση της νόσου, καθώς τα περισσότερα περιστατικά έχουν διαγνωσθεί σε γυναίκες 50-70 ετών, χωρίς πάντως να αποκλείεται η εμφάνιση καρκίνου του κόλπου και σε νεαρές γυναίκες. Επειδή σε μεγάλο ποσοστό, ο καρκίνος του κόλπου σχετίζεται με τους τύπους 16 και 18 του HPV, η νόσος μπορεί να προληφθεί με τους εμβολιασμούς που προτείνονται για την πρόληψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας.
Καρκίνος του Αιδοίου
O καρκίνος του αιδοίου θεωρείται μία από τις πιο σπάνιες μορφές γυναικολογικού καρκίνου και εάν ανιχνευθεί σε πρώιμο στάδιο μπορεί να θεραπευτεί. Η νόσος παρουσιάζεται κυρίως σε γυναίκες άνω των 60, τις τελευταίες δεκαετίες όμως καταγράφεται αύξηση των προκαρκινικών αλλοιώσεων σε πιο νέες ηλικίες, καθώς διάφοροι παράγοντες κινδύνου έχουν αυξήσει τη νοσηρότητα στις πιο μικρές ηλικίες. Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση αργεί να γίνει, με αποτέλεσμα σε ένα ποσοστό γύρω στο 20% των ασθενών η νόσος να είναι τοπικά ήδη προχωρημένη, όταν εντοπίζεται.
Συμπτώματα προ-καρκινικού σταδίου ή καρκίνου αιδοίου
- Κνησμός που δεν υποχωρεί
- Δέρμα πιο ανοιχτόχρωμο ή πιο σκουρόχρωμο από το συνηθισμένο, μπορεί να είναι κόκκινο ή ροζ
- Μάζα, εξόγκωμα, εξάνθημα που μπορεί να είναι κόκκινο, ροζ ή λευκό, και να έχει μια κονδυλώδη ή ακατέργαστη επιφάνεια
- Πόνος ή αίσθηση καύσου
- Αιμορραγία ή εκκρίσεις που δεν σχετίζονται με την κανονική έμμηνο ρύση
- Ανοιχτή πληγή (ειδικά αν διαρκεί για ένα μήνα ή περισσότερο)
- Εξόγκωμα που μοιάζει με κουνουπίδι παρόμοιο με τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων
- Έλκος στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
Παράγοντες κινδύνου για καρκίνο αιδοίου
Και στον καρκίνο του αιδοίου παράγοντας κινδύνου είναι η λοίμωξη από ιούς των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV). Επίσης, ενοχοποιούνται κι άλλοι παράγοντες όπως ο τρόπος ζωής, το κάπνισμα και η κληρονομικότητα.
Συμπερασματικά
Πολλές γυναίκες ακόμα και στις μέρες μας δυσκολεύονται να μιλήσουν στον γιατρό τους για γυναικολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν και φαίνεται ότι υπάρχει μεγαλύτερο στίγμα γύρω από τους γυναικολογικούς καρκίνους από άλλους τύπους καρκίνου. Ωστόσο, αυτό πρέπει να αλλάξει. Οι γυναίκες πρέπει να καταλάβουν ότι -σε μεγάλο ποσοστό- οι γυναικολογικοί καρκίνοι μπορούν να προληφθούν και επίσης μπορεί να αντιμετωπιστούν εάν διαγνωστούν έγκαιρα.
Επίσης, οι γονείς φέρουν μεγάλη ευθύνη όσο αφορά στους εμβολιασμούς των παιδιών τους, για τον ιό HPV και οφείλουν να τα προστατεύσουν, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες και εμβολιάζοντας τα.
ΠΗΓΕΣ
https://www.cdc.gov/cancer/gynecologic/basic_info/what-is-gynecologic-cancer.htm
https://www.foundationforwomenscancer.org/
